Mather N, Schneider D. The Use of Cognitive Tests in the Assessment of Dyslexia. J Intell. 2023 Apr 26;11(5):79. https://doi.org/10.3390/jintelligence11050079
Bu literatür incelemesinde, zekâ testleri de dahil olmak üzere bilişsel testlerin disleksi değerlendirmesi ve tanısında kullanımını hem tarihsel hem de güncel perspektiflerden ele alıyoruz. Bilişsel testlerin, on dokuzuncu yüzyılın sonlarında erken vaka raporlarının yayınlanmasından bu yana disleksinin karakterizasyonu için temel kabul edilen iki yapı olan özgüllük ve beklenmediklik kavramlarının işlevselleştirilmesindeki rolünü tartışıyoruz. Okullarda kullanılan belirli öğrenme güçlüklerinin tanımlanmasına yönelik çeşitli yaklaşımların avantajlarını ve dezavantajlarını gözden geçiriyoruz. Ayrıca, disleksi değerlendirmelerinde standart bilişsel testlerin kullanımı etrafındaki çağdaş tartışmaları, özellikle de önceki geçmişe ve kapsamlı bir değerlendirmenin sonuçlarına dayalı bir tanı yaklaşımını destekleyenlerin ve bir bireyin müdahaleye verdiği yanıta dayalı bir yaklaşımı destekleyenlerin argümanlarını tartışıyoruz. Klinik gözlemleri ve araştırma bulgularını inceleyerek her iki bakış açısını da açıklamaya çalışıyoruz. Ardından, bilişsel testlerin disleksinin doğru ve bilgilendirilmiş bir tanısına nasıl katkıda bulunabileceğine dair bir argüman sunuyoruz.
Önemli Notlar (Prof. Dr. Ş. Torun)
- Disleksi değerlendirmesinin temel amaçları; bireyin disleksi olup olmadığını belirlemek, altta yatan zorlukların niteliğini ve derecesini belirtmek, güçlü yönleri belirlemek ve uygun düzenlemeleri ve müdahaleleri seçmektir.
- Başlıca tanı kılavuzlarında ve IDEA 2004’te özetlenen Özgül Öğrenme Bozukluğu’nu tanımlama yaklaşımları disleksi değerlendirmesi için ideal değildir. Güçlü ve zayıf yönler örüntüsü (PSW) yaklaşımı özgüllük ve beklenmediklik kavramlarıyla en tutarlı olsa da, bu yaklaşımların hepsinin klinik yargı olmadan kullanıldığında disleksili ve disleksili olmayan bireylerin yanlış tanımlanmasına yol açabilecek zayıflıkları vardır.
- Bilişsel testler, bir bireyin sözel yetenekleri hakkında değerli bilgiler sağlayabilir ve disleksi ile ilişkili dil ile ilgili süreçlerdeki belirli güçlü ve zayıf yönleri belirlemeye yardımcı olabilir.
- Disleksi değerlendirmesi, ayrıca sonuçları yorumlamak için gerekli beceriye, içgörüye ve takdir yetkisine sahip değerlendiriciler gerektirir. Uygulayıcının en büyük değerlendirme aracı, tipik kelime okuma gelişiminin doğası ve okuma güçlüklerinin kaynakları hakkında güçlü bir bilgi tabanıdır.
- Bilişsel süreçlerin değerlendirilmesi, altta yatan bilişsel ve dilsel güçlü ve zayıf yönleri belirler; bu faktörlerin dikkate alınması hem düzenlemelerin hem de müdahalelerin seçimini etkiler.
- Kapsamlı değerlendirmeler, daha sonra hedeflenen, bireyselleştirilmiş müdahalelerin seçilmesine yol açabilecek bireysel öğrenci farklılıkları hakkında bilgi sağlar.
- Unutmayalım ki testler sadece araçlardır, gelişimi ve davranışı anlamamıza ve bir bireyin okul (veya iş ortamında) başarılı olmasına yardımcı olmak için neyin gerekli olduğunu belirlememize yardımcı olurlar. Ancak, testler kendi başlarına düşünmez ve öğrenciyle doğrudan iletişim kurmazlar.
- Bilişsel değerlendirmeler, profesyonellerin akademik zorluğun nedenini anlamalarına yardımcı olur. Disleksi’de okuma güçlüğünün nedensel kaynakları bilmek, tedavi için doğru eylem yolunu seçmede çok önemlidir.